يلتسن لاءِ مسئلو - چارلس قئسٽ اداد / ڊاڪٽر محبت ٻرڙو (Dr. Muhabbat Buriro)

ليکڪ: چارلس قئسٽ اداد

مترجم: ڊاڪٽر محبت ٻرڙو

مهانگائي ـــ يلتسن لاءِ مسئلو

يلتسن انتظاميا پاران نئين سال جي ابتدا ۾ شين جي مُلهه کي جائيتو رکڻ وارو قبضو هٽائڻ جي ڪري هڪ وڳوڙي لقاءِ پيدا ٿي ويو. اگهن ۾ واڌ جي ٽين ڏينهن تي ئي سينٽ پيٽرسبرگ جي گهٽين ۾ رولو ڪتن ۽ ٻلين جي ڳڻپ تيزيءَ سان وڌي وئي. مهانگائيءَ سبب تنگي ۾ ورتل ٻلونگڙا-پاليندڙ، جيڪي مهانگي جانوراڻي کاڌي جي خريداريءَ جو بار سهي نه پيا سگهن، گذريل سال جي اپريل ۾ ئي پنهنجا ٻلونگڙا تڏهن اڇلائي ڦٽو ڪرڻ شروع ڪيا، جڏهن پريميئر والينٽن پاولوف پاران بنيادي گهرجون پوريون ڪندڙ شين جي اگهن ۾ 200، 300 سيڪڙو واڌ ڪئي ٿي وئي.

پنهنجن مالڪن پاران اپريل ۾ ڇڏي ڏنل ٻلونگڙا هن ڀيري به ڀاڳڀريا نه ٿي سگهيا آهن، ڪيترائي گهٽين ۾ ڀٽڪي رهيا آهن. سندن مالڪن محسوس ڪري ورتو ته سڏيو ويندڙ پاولوفائي روڳ ـــــــ هڪ اهڙي صورتحال جنهن جي پيدا ڪرڻ لاءِ حڪومت مُلهن ۾ واڌ آڻي ٿي ته جيئن دڪان سامان سان سٿجي وڃن پر اهي اڳ جيئن خالي رهن ٿا ـــــــ پاڻ کي ورجائڻ وارو آهي.

نون اگهن جي اعلان کان ٽي ڏينهن پوءِ خريداري ڪئي ۽ ڏٺو ته گهٽيون جيتوڻيڪ رولو ڪتن ۽ ٻلين سان ڀريل هيون ۽ ڪيترن ئي قسمن جا پرڏيهه کان گهرايل بيئر (جون جو شراب) ۽ شيمپو (وارن جو گهوٽو) وڪامجي رهيا هئا پر کاڌو ڪو نه هو.

مون ڏٺو ته دڪان بنيادي گهرج جي شين جيئن آنن، گوشت، سڻڀن، پروٽين (گوشتاڻا، گوشت ٺاهڻ جا بنيادي ڪيميائي مرڪب) قورمن ۽ صوفن کان وانجها هئا جڏهن ته ڪجهه وڙ جيئن ڀاڄين جو تيل، ملائي ۽ روٽي آسمان سان ڳالهيون ڪندڙ اگهن تي وڪامجڻ لاءِ تيار رکيا هئا. مثال طور 2 جنوري 1992ع تي ڀاڄيون 24 روبل في ڪلو، ملائي 40-50 روبل في ڪلو ۽ نارنگيون 19-20 روبل في ڪلو وڪامي رهيون هيون.

65-سيڪڙو کان به وڌيڪ روسي ــــــ جن جي ماهوار پگهار 35 روبل ٿئي ٿي، پوري طرح جيئي به نه ٿا سگهن. گهڻن پينشنرن ۽ بيروزگار ماڻهن لاءِ نون اگهن جو مطلب اهوئي هوندو جنهن کي روسي ماڻهو سڄو ڏينهن ”روٽي ۽ کير تي ويهڻ“ چوندا آهن.

بس ڊرائيور يوري ڪافتونوف، 37 ورهيه، چوي ٿو، ”اسان (مان ۽ منهنجي زال) جي ڏهاڙي مزدوري اگهن ۾ واڌ کان ٿورو اڳ ٻيڻي ڪئي وئي هئي. هاڻي اسين مهيني ۾ 12 سؤ روبل ڪمائيندا آهيون، پر نوان اگهه مزدوريءَ ۾ واڌ جو احساس نه ٿا رکن. ڪڪڙ جي چوڳيءَ جيترو اهو کاڌو گهر جو پيٽ ڀري به سگهي، ته به مان پنهنجي ٻار جيترو ۽ پنهنجي زال کي ڪپڙا ڪٿان آڻي اوڍايان؟“

پينشر پاڻ ساڳي ئي سختيءَ سان سٽيل آهن. آئگر ڪرليو، 67 ورهيه، ماهوار پينشن 4 سؤ روبل، پُر اميد ذهن رکندڙ بهترين ماڻهو چوي ٿو، ”مان ٿورَ خرچو ماڻهو آهيان. مون سمجهيو پئي ته پنهنجي پينشن تي گذارو ڪري سگهندس. محشر جي ڏينهن بابت ٿيندڙ اڳ ڪٿين کان مان بيزار آهيان. اسان گذريل وقت ۾ رڳو اڻڀيءَ روٽيءَ تي گذارو نه ڪيو آهي ۽ هاڻي به اسين، ڪنهن به حالت ۾ رڳو روٽيءَ تي گذارو نه ڪري سگهنداسين.“

انيسا اوانوونا، جيڪا اڳي وڪامجندڙ شين ۾ واهر ڪرائڻ جو ڪم ڪندي هئي، جمهوريت پسندن (ڊيموڪريٽس) سان سخت ڪاوڙيل آهي. اهي (ڊيموڪريٽس) سُڃار کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناهن. انهن سراڄارن ۽ سُراڄار سرشتي کي تباهه ڪيو ۽ هاڻي انهن پنهنجو اهو تباهه ڪندڙ ڌيان عوام ڏي ڦيرايو آهي. (هڪ فلسفيانه نظريو جنهن موجب سمجيو وڃي ٿو ته ڪنهن به شيءِ کي حقيقي وجود ڪونهي، رڳو سُڃ ئي سُڃ آهي. ان فلسفي کي ’سُڃ مَت‘ (يا نهلزم) سڏجي ٿو ۽ اهو مڃيندڙن کي ’سُڃارُ‘ يعني سُڃَمت واري فلسفي جو پوئلڳ سڏجي ٿو، جنهن ۾ هر شيءِ، ڳالهه، عمل کي شڪ جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو ۽ ان بابت شڪ رکيو وڃي ٿو. ’سُراڄمت‘ يعني سٺو راڄ جوڙڻ بابت فلسفانه نظريو، جنهن کي عام طرح ڪميونزم سڏيو وڃي ٿو، جيڪو هن نظريي کي مڃي ان کي ’سراڄار‘ سڏجي ٿو.)

اوانوونا رڳو 50 ورهين جي آهي. هوءَ پڪ رکي ٿي ته تاريخ ”ڪوڙن جمهوريت پسندن جي هن ٽولي بابت سڀ کان وڌيڪ سخت فيصلو“ ڏيندي.

جيڪڏهن اوانوونا جي ڪاوڙ کي عوامي سطح تي ظاهر ڪجي ته سندس ڏهاڪين لکن رِيسواسي متان ٺڳ ثابت ٿين.

 (دنيا جي ڪيترن ئي ڏيهَن ۾ اخبارون، رسالا، ريڊيا ۽ ٽيوِيون هلائيندڙ ادارا ڪيترن ئي واسطيدار ماڻهن وٽ يا خطن وسيلي مختلف مسئلن تي عوام جي راءِ وٺندا آهن جنهن جي بنياد تي ڪيترائي نتيجا ڪڍندا آهن. انهن کي ”راءِ چونڊون“ سڏجي ٿو. ڪڏهن ڪڏهن حڪومت پاران به راءِ چونڊون ڪرايون وينديون آهن.)

راءِ چونڊون ۾، جيڪي نيوسڪو ورميا ڇپي پڌرا ڪيا، ڄاڻ ملي ٿي ته ماڻهو هڪ وڏيءَ ڳڻپ ۾ جمهوريت پسندن کان چڙندا پيا وڃن.

رڳو 4-سيڪڙو ماڻهن چيو آهي ته اهي جمهوريت پسند حڪمرانيءَ مان مطمئن آهن. يلتسن ۽ بجليءَ جي جهٽڪي سان علاج ڪندڙ سندس ٽيم لاءِ وڌيڪ ڳڻتي پيدا ڪندڙ ڳالهه شايد اها آهي ته روسين مان رڳو 32-سيڪڙو ماڻهو اهڙا آهن جيڪي قيمتن ۾ ڇڙواڳي پسند ڪن ٿا.

لڳ ڀڳ 78-سيڪڙو ماڻهو اگهن ۾ واڌ جي ڪري حياتي گذارڻ جي حالتن ۾ سوڙهه پيدا ٿي پوڻ جي ڳالهه ڪن ٿا ۽ 50-سيڪڙو ماڻهو چون ٿا ته انهن اڻ رچيل آگسٽ بغاوت جي حمايت پئي ڪئي.

ٻي راءِ ـــــ چونڊن ۾ ظاهر ٿيو ته 35-65 ورهين تائين ڄمار وارا روسي پڪ رکن ٿا ته گورباچوف ۽ جمهوريت پسندن جي اسٽالن، خروشيف ۽ برزنيف جي حڪمرانيءَ دوران حياتي گهڻي سٺي هئي. پوڙهن ماڻهن ۾ پراڻن سنهرن ڏينهن بابت پنهنجائپ وڌي وئي آهي، جيڪي ماٺ ميٺ ۽ اسٿرتا (ٽڪاءَ، پائداريءَ) وارا هئا ۽ (هر شيءِ ۾) نسبتن وڌيڪ ججهائي پئي رکيائون.

جيڪڏهن راءِ چونڊون ڪا اهم نشاني آهن، پارکو چون ٿا ته، (پوءِ) جمهوريت پسندن جو آئيندو ڏاڍو خراب آهي. ان جو مطلب اهو به ٿي سگهي ٿو ته ........ جي نئين ٽيم لاءِ حمايت وڌي ويندي جيڪڏهن اهي اگهن ۾ تڪڙي بيهڪ (اواڌ) ۽ کاڌو مهيا ڪرڻ جو وعدو ڪن.

اليگزيندر رٽسڪي، يلتسن جي نائب صدر، اگهن ۾ ڇڙواڳيءَ واري اگر گيڊر ۽ هارورڊ جي معاشي ماهرن جي ٽيم جي جوڙيل حڪمت عمليءَ تي سخت ڇوهه ڇنڊيا آهن. هو زور ڏئي چوي ٿو ته ان کي عمل ۾ اچڻ گهرجي. پر رياستي ملڪيت جي نجڪاريءَ، هڪ هٽي رکندڙ (معاشي) اڏاوت جي تباهيءَ ۽ ڪلڇڻي (ڪرپٽ) ۽ چٽيءَ جهڙي ڪامورا شاهيءَ جي ڇانٽي کان پوءِ.

ٻي حالت ۾، مافيا، جيڪا اڳ ئي هڪ هٽي واري وارڇُو، (ورڇيندڙ) سرشتي سان ڳنڍيل آهي پنهنجو وجود برقرار رکندي ايندي ۽ ان سان گڏ هٿرادو کوٽون خلقيندي رهندي، ته جيئن عام ماڻهوءَ جي ڪمائيءَ تي سڻڀا ٽڪر کائي سگهي.

جيتوڻيڪ جنرل ۽ افغان جنگ جو سورهيه ٿي رهيو آهي پر رسٽڪي پنهنجي ان ڪردار کي سختيءَ سان رد ڪري ٿو. وڌِي پڪي ٿيندڙ سوچ اها آهي ته هو ڪجهه سراڄارن سان گڏجي يلتسن کي ڊاهڻ جي سٽا ڪري رهيو آهي، رسٽڪيءَ يلتسن جي نوجوان وزيرن کي ”مواڙ مڙسن جي سلوار ۾ ٻار“ سڏيو آهي.

اگهن ۾ واڌ گهڻو اڳ رٿي وئي هئي، پر ”پورهيتن جي ڪاوڙ“ جي ڊپ گورباچوف کي کُٽل ۽ وڏي پيماني تي زيان ۾ گهيريل (سوڙهيل ڪيل) رياستي ملڪيت تي ڪهاڙو وهائڻ کان جهلي رکيو هو.

معاشي اڳ ڪٿيون ٻڌائن ٿيون ته جيتوڻيڪ قيمتن ۾ وڌيڪ واڌ جو امڪان ڪونهي پر پاولوفائي روڳ يلتسن جي انتظاميا تي ڪجهه وڌيڪ وقت لاءِ واسو ڪيو ويٺو هوندو.

سوويت سلطنت مان ڀاتي ڏيهَن (رياستن) جي ڌار ٿي وڃڻ اڳوڻين سوويت عوامي جمهوريائن جي وچ ۾ سڌن سنون ڳانڍاپن کي تباهه ڪري ۽ روسي معيشت کي منڊي بدڪ بنائي رکيو آهي.

ان سڀ ڪجهه باوجود، امڪان اهي آهن ته گهڻائي روسي اگهن ۾ واڌ هوندي به ماٺا رهندا. گذريل ڊسمبر ۾ يلتسن جڏهن اگهن ۾ واڌ تي بحث پئي هلايو تڏهن ڪيترن ئي پنهنجا فريزر ۽ ٽراياج (ٿاڌلا ۽ چونڊا) ٻن مهينن تائين گهرجون پوريون ڪري سگهندڙ محفوظ کاڌي سان ڏٽي رکيا هئا.

          حڪومت لاءِ اوٿ اٿڻ تڏهن ممڪن آهي جڏهن اهي پنهنجا سنڀالي رکيل کاڄ کائي چُڪندا ۽ مقامي اسٽورن (ڀانڊن ۽ دڪانن) ۾ خالي ڪٻاٽن جو منهن ڏسندا.

(ڇپيل: روزاني ”جاڳو“ ڪراچي، 30 اپريل 1992ع)